Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Turku

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 4 marca 2014 r. powódki E. K. (1) i E. M. (1) zażądały zasądzenia od pozwanej K. W. (1) tytułem zachowku kwoty po 30.000 zł na rzecz każdej z nich, wraz z ustawowymi odsetkami od daty doręczenia pozwu pozwanej, zasądzenia kosztów procesu oraz złożyły wnioski dowodowe.

W uzasadnieniu podniosły, iż spadkodawca H. W. (1) pozostawił czworo spadkobierców ustawowych: żonę K. W. (1), zstępnych: E. M. (1), E. K. (1) i dalszego zstępnego T. W..

Powódki podały też, że w skład spadku po spadkodawcy wchodzą: wynoszący ½ części udział w nieruchomości rolnej położonej w J. o powierzchni 5,38 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz udział wynoszący ½ części w nieruchomości położonej w miejscowościach: K. i C. o powierzchni 7.4407 ha, dla której jest prowadzona księga wieczysta (...). Wartość wskazanych wyżej nieruchomości określiły na kwotę 450.000 zł.

Wskazały, iż Sąd Rejonowy w Turku, postanowieniem wydanym w sprawie o sygn. I Ns 28/13 stwierdził, że spadek po H. W. (1) na podstawie testamentu nabyła w całości jego żona K. W. (1), wobec czego, im jako spadkobierczyniom ustawowym należy się zachowek w wysokości po dochodzonej pozwem, liczony od wartości nieruchomości spadkowej.

Podały, iż wzywały powódkę do zapłaty zachowku, jednak wezwanie pozostało bez odzewu.

Na rozprawie z dnia 28 kwietnia 2014r. pozwana K. W. (1) uznała powództwo co do zasady nie co do wysokości. Ostatecznie uznała powództwo do kwot po 21.152 zł i wniosła o rozłożenie ich na IV raty oraz zasądzenie kosztów procesu (k.31,159).

Stanowiska powódek pozostały bez zmiany (k.159).

Sąd ustalił i zważył co następuje:

H. W. (1) pozostawił z pierwszego związku małżeńskiego troje dzieci: E. K. (1), E. M. (1) i G. W.. W dniu 03 grudnia 1983r. powtórnie się ożenił. Z żoną K. W. (1) nie mieli wspólnych dzieci. Dnia 17 lipca 2008r. przed notariuszem A. B. w Kancelarii Notarialnej w Ł. za nr Rep. A nr (...), H. W. (1) sporządził testament w którym do całości spadku powołał żonę K. W. (1). Dnia 19 grudnia 2010r. H. W. (1) zmarł. Jego syn G. W., zmarł w dniu 14.07.2011r. pozostawiając po sobie syna T. W.. Postanowieniem z dnia 27 września 2012r. w sprawie o sygn. I Ns 383/11 Sąd Rejonowy w Turku umorzył postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po H. W. (1). Postanowieniem z dnia 20 lutego 2013r. Sąd Rejonowy w w sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą akt INs 28/13 stwierdził, iż spadek po H. W. (1) na podstawie testamentu notarialnego z dnia 17 lipca 2008 roku nabyła w całości żona spadkodawcy K. W. (1). E. K. i E. M. nie otrzymywały od ojca, za jego życia, żadnych pieniędzy ani darowizn.

(dowód: zeznania stron k.158v, akt zgonu spadkodawcy k.11, testament notarialny k.13, akt małżeństwa k.7, akt zgonu G. W..41 w aktach SR wT. o sygn. INs 383/11, postanowienia SR w Turku z akt INs 383/11 k.42 i akt INs 28/13 k.16 oraz kopia k.10 akt)

W skład spadku po H. W. (2) wynoszący

½ części udział w nieruchomości rolnej, obejmującej działkę siedliskową, zabudowaną budynkiem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi oraz działki rolne i zalesione. Działka siedliskowa, znajdująca się w miejscowości C. uzbrojona jest w wodę i energię elektryczną, bez kanalizacji, którą zastępuje szambo. Posadowiony na niej został drewniany budynek mieszkalny o pow. użytkowej 108,11 m ² oraz drewniane budynki gospodarcze ze stodołą o pow. łącznej 199,40 m ². Drewniany, niepodpiwniczony dom wolnostojący, kryty eternitem, zamieszkiwany do tej pory przez K. W., został zbudowany na początku ubiegłego wieku w technologii stosowanej w tamtym okresie. Znajdują się w nim okna drewniane skrzynkowe, dwa z nich wymieniono na PCV. Dom tylko w części jest ocieplony styropianem. Wewnątrz, betonowe posadzki betonowe przykryto wykładziną PCV. Ściany obłożono płytami gipsowymi lub pilśniowymi i pomalowano farbą klejową. Sufity pomalowano farbą klejową. W domu ogrzewany jest tylko jeden pokój, kuchnią węglową. Stan techniczno- użytkowy budynków mieszkalnego; i gospodarczych jest bardzo zły. Wartość rynkowa części siedliskowej, liczona w oparciu o metodę porównawczą, wynosi po zaokrągleniu 57.489 zł.

Grunt rolny obejmuje obszar o powierzchni 12,6107 ha i składa się z nieruchomości położnych w gminie D.. W miejscowości C. obejmuje działki oznaczone nr geodezyjnymi (...), (...) i (...), w miejscowości K. działki oznaczone nr geodezyjnymi (...) i (...) oraz w miejscowości J. działki oznaczone nr geodezyjnymi (...), (...) i (...). W Sądzie Rejonowym w Turku prowadzone są księgi wieczyste: nr (...) dla nieruchomości rolnej w K. i C. oraz nr (...) dla nieruchomości w J.. Działka siedliskowa oznaczona nr (...) oraz działki (...) stanowią obszar o powierzchni 5,6207 ha. Tworzą jeden kompleks, mający kształt zbliżony do prostokąta. Grunt działek (...) i części działki (...) wykorzystywany jest rolniczo, pozostała część działki (...) to teren zalesiony i siedlisko. Działki nr (...) o powierzchni łącznej - 1,61 ha położone są w miejscowości K. w otoczeniu terenów rolnych, mają kształt wydłużonych prostokątów. Dojazd do nich jest utrudniony z powodu braku drogi gruntowej. Nieruchomość rolna położona w miejscowości J. o powierzchni łącznej 5,3800 ha składa się działek: nr (...) o powierzchni 2,03 ha, nr (...) o powierzchni - 1,75 ha, nr (...) o powierzchni - 1,60 ha. Według stanu z ewidencji gruntów z geoportalu działka nr (...) uległa podziałowi na działki nr (...). Obecnie dla obrębów C., K. i J. gm. D. nie ma opracowanego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W Studium uwarunkowania i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla Gminy D., zatwierdzonym uchwałą Rady Miejskiej wD. Nr (...) z dnia 17 lutego 2011r., teren na którym znajdują się działki nr (...) położone w miejscowości C. zaliczono do III strefy przyrodniczej, strefy rekreacji, działki nr (...) położone w miejscowości K. do III strefy przyrodniczej, obszaru łąk i pastwisk; działki położone w miejscowości J.: nr (...) do III strefy przyrodniczej, obszaru zalesień, nr (...) do III strefy przyrodniczej, obszaru lasów, nr (...) (...) do III strefy przyrodniczej, obszaru łąk i pastwisk . Wartość całości gruntów rolnych, szacowana metodą porównawczą, korygowaną ceną średnią wynosi łącznie po zaokrągleniu 246.838 zł. Wartość drzewostanu: dębu, sosny i olchy na działkach o nr (...) położonych wmiejscowości J. i C. wynosi po zaokrągleniu 34.110 zł. Łączna wartość majątku spadkowego oszacowana została po zaokrągleniu na 338.437 zł.

(dowód: odpisy z ksiąg wieczystych k.5-9, opinia biegłego z dziedziny szacowania nieruchomości L. S. k.45-84, 106v-107, opinia biegłego z dziedziny leśnictwa W. T. k.148-151.)

K. W. z uwagi na podeszły wiek oddała całość nieruchomości rolnej w dzierżawę. Nie pobiera żadnych pożytków z tego tytułu ani dopłat unijnych. Mieszka sama. Utrzymuje się z emerytury w wysokości 1.600 zł. Miesięczne koszty utrzymania wynoszą ją ok. 600-700 zł. Nosi się z zamiarem sprzedaży części gruntów aby zaspokoić roszczenie córek zmarłego męża.

M. K., córka spadkodawcy, jest ekspedientką. Mieszka i pracuje w Ł.. Zarabia miesięcznie 1.200 zł netto. Nie ma nikogo na utrzymaniu.

E. M. (1), córka spadkodawcy również mieszka w Ł.. Pracuje w firmie (...) jako pracownik produkcji osiągając miesięczne wynagrodzenie w kwocie 1.600 zł netto. Ma na utrzymaniu studiującą córkę w wieku 25 lat.

Pismem z dnia 18 grudnia 2013r. E. K. i E. M. wezwały K. W. do zapłaty kwoty po 30.000 zł z tytułu zachowku, w terminie do końca grudnia 2013r. Żądanie nie zostało spełnione.

(dowód: zeznania stron k. 158v-159 , wezwanie k.11 )

Poza sporem pozostaje, iż spadkodawca H. W. pozostawił po sobie troje dzieci: powódki i ich nieżyjącego obecnie brata oraz, że na mocy testamentu spadek po nim w całości nabyła żona K. W. (1)– tu - pozwana (por. dokumenty z akt sygn. INs 383/11, INs 28/13). Do dziedziczenia z mocy ustawy powołani by byli: powódki i pozwana oraz syn nieżyjącego G. T., w częściach po ¼.

Powyższe stanowi o legitymacji czynnej i biernej stron w przedmiotowej sprawie.

Skład majątku spadkowego nie budzi żadnych wątpliwości. Stanowi go udział wynoszący ½ części w nieruchomości rolnej położonej w J. dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz udział wynoszący ½ części w nieruchomości, częściowo zabudowanej, położonej w miejscowościach: K. i C. dla której jest prowadzona księga wieczysta (...). Strony nie kwestionowały autentyczności zgromadzonych w sprawie dowodów z dokumentów, a Sąd nie znalazł podstaw by to czynić z urzędu.

Dokumenty w postaci odpisów z ksiąg wieczystych, aktu notarialnego i postanowień Sądu Rejonowego w Turku, wydanych w sprawach o sygn. INs 383/11 i INs 28/13, stanowią dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone (art. 244 §1 k.p.c.). Zeznania stron nie ujawniły aby między powódkami, a pozwaną i zmarłym spadkodawcą panowały trudne, czy nieprzyjazne relacje rodzinne. Powódki przyznały, że w domu ojca spędzały wakacje. Pozwana nie negowała prawa powódek do zachowku. Nie wykazała aby powódki jeszcze za życia ojca zostały przez niego zaspokojone w zakresie należnej im części spadku. Zeznania stron Sąd uznał za zasługujące w całości na wiarę, albowiem ich treść korelowała ze sobą.

Oceniając opinię biegłego z dziedziny szacowania nieruchomości L. S. (2), stwierdzić należy, iż została ona wykonana rzetelnie i fachowo jeżeli chodzi o wycenę nieruchomości zabudowanej i rolnych. Biegły wskazał podstawy prawne i metodologiczne oraz źródła danych którymi posłużył się do opracowania opinii. Dokonał oględzin budynków i szczegółowej analizy rynku lokalnego. Określił sposób wyceny. Uwzględnił stan techniczny budynków (dokumentując go zdjęciami), uzbrojenie działki siedliskowej oraz położenie i przeznaczenie gruntów rolnych. Strony, po wydaniu przez biegłego ustnej opinii uzupełniającej, nie wnosiły zarzutów do tej części opinii. Zatem wartość nieruchomości w miejscowościach C., J. i K. wraz z zabudowaniami, zgodnie z wyceną biegłego przyjęto na kwotę 304.327 zł (po zaokrągleniu). Za zasadne sąd uznał zastrzeżenia pozwanej dotyczące wyceny drzewostanu określonej przez biegłego S. na kwotę 69.323 zł (po zaokrągleniu).

Biegły, specjalista z zakresu leśnictwa W. T. (2), po dokonaniu oględzin drzewostanu, jego wartość oszacował na 34.110,74 zł. Opinię oparł na Uproszczonym Planie Urządzenia Lasu wsi: J. i C. gm. D. oraz średniej cenie sprzedaży drewna wielkowymiarowego iglastego. Zastosował i do wyceny metodę kosztów odtworzenia – techniką wskaźnikową. Przedstawił sposób obliczenia wartość drzew. Strony nie złożyły do opinii biegłego żadnych zastrzeżeń. Sąd uznał ją za przydatną do rozstrzygnięcia i na tej podstawie wartość drzewostanu, stanowiącego majątek spadkowy, ustalił na kwotę 34.110 zł (po zaokrągleniu).

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego w tym opinii biegłych, przyjąć należy, iż czysta wartość spadku, na dzień jego otwarcia, obliczona zgodnie z art. 995§ 1 k.c. wynosi 338.437 zł stanowiąc sumę wartości nieruchomości zabudowanej i gruntów rolnych oraz drzewostanu (304.327 zł + 34.110 zł).

Podstawę prawną żądania powódek stanowi przepis art. 991 k.c., w myśl którego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (§ 1). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (§ 2). Obowiązek zapłacenia sumy zachowku powstaje w chwili śmierci spadkodawcy, należy do długów spadkowych i jest swego rodzaju zastępczą formą dziedziczenia osób, które dziedziczyłyby na mocy ustawy.Powódkom, jako córkom zmarłego - w przypadku gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego - przysługiwałoby prawo do ¼ części spadku w myśl art. 931 § 1 k.c. Wobec rozrządzenia testamentowego przez spadkodawcę całym swym majątkiem, na który składała opisana wyżej nieruchomość rolna wraz z zabudowaniami, taki zachowek się powódkom co do zasady należy. Pozwana należnego powódkom prawa do zachowku nie odmawiała, jedynie ze względu na niski dochód i trudną sytuację majątkową, oraz wiek i stan zdrowia optowała za rozłożeniem przypadającego im zachowku na raty albo spełnienie go w naturze (por. k.106v, 159).

Mając na uwadze zgromadzony materiał dowodowy oraz przedstawioną argumentację, stwierdzić należy, iż na mocy art. 991§1 k.c. w zw. z art. 931§ k.c., skoro według dziedziczenia ustawowego po zmarłym H. W., udziały powódek wynoszą po ¼ całości spadku (z ½ części majątku) to należny im zachowek stanowi per saldo 1/16 części substratu masy spadkowej. Przy wartości czynnej spadku ustalonej na kwotę 338.437 zł, kwota zachowku wynosi po 21.152,30 zł dla każdej z powódek i do takiej wysokości powództwo uwzględniono. Ponad te kwoty powództwo oddalono jako nie znajdujące oparcia w ustalonym stanie faktycznym.

Powódki zażądały zasądzenia dochodzonych kwot wraz z ustawowymi odsetkami od daty doręczenia odpisu pozwu. Roszczenie o zachowek jest długiem pieniężnym, a przepisy nie określają terminu wymagalności roszczenia z tytułu zachowku, wobec czego powinno ono zostać spełnione przez zobowiązanego, zgodnie z art. 455 k.c., niezwłocznie po wezwaniu przez uprawnionego do zachowku. Ustalenie wysokości zachowku na podstawie cen obowiązujących w chwili wyrokowania, nie przesądza zatem, że w każdym przypadku, dopiero od daty wyrokowania będą przysługiwały odsetki na rzecz uprawnionego.

W przedmiotowej sprawie powódki skierowały do pozwanej wezwanie o zapłatę zachowku jeszcze przed wniesieniem pozwu tj. 18.12.2013r. Żądanie nie zostało spełnione. W tym stanie sprawy zasadnym jest ustalenie biegu terminu odsetek od dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu to jest od dnia 27.03.2014r. (k.22).

Sąd nie znalazł podstaw do rozłożenia zasądzonych powódkom kwot na cztery raty, płatne co pół roku (k.159). Podstawą zastosowania przepisu art. 320 k.p.c. jest wyłącznie uznanie sądu, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. W ocenie sądu taki przypadek nie zachodzi w przedmiotowej sprawie. Pozwana jest wprawdzie emerytką ale i właścicielką dużego gospodarstwa rolnego, które może w części zbyć i zaspokoić powódki. Taką wolę deklarowała w toku procesu. Pozwana jeszcze przed wytoczeniem powództwa o zachowek, ale i w jego trakcie, miała możliwość podjęcia starań w kierunku zgromadzenia należnych powódkom kwot. Ochrona, jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym.

Powódki wygrały sprawę w 70%.

Zgodnie z regułą odpowiedzialności za wynik sprawy, zawartą w art. 98 k.p.c., w postępowaniu procesowym strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu.

Stosownie do art. 100 k.p.c. w przypadku częściowego uwzględnienia żądań stron sąd, kierując się względami słuszności, może dokonać bądź wzajemnego zniesienia kosztów, bądź stosunkowego rozdzielenia kosztów, które polega na wyważonym rozłożeniu kosztów pomiędzy stronami, odpowiednio do wysokości, w jakiej zostały poniesione, oraz stosownie do wyniku postępowania.

Powódki poniosły następujące koszty: po 1.500 zł opłaty wniesionej zgodnie z art. 13 ust.1ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – j.t. Dz.U. z 2014r. poz. 1025 ze zm., po 1.670,76 zł tytułem wydatków na opinię biegłego, łącznie po 3.170,76 zł.

Pozwana była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika -adwokata. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j.t. Dz.U. z 2013r. poz. 461 ze zm.)

Kierując się zasadą wyrażoną w art. 100 zd.1 k.p.c. sąd dokonał stosunkowego rozliczenia kosztów i zasądził: od pozwanej na rzecz powódek kwotę po 2.219,53 zł (70% x 3.170,76 zł), od powódek na rzecz pozwanej po 362,55 zł (30% z 2.417 zł).

Przy rozstrzyganiu o kosztach zastępstwa procesowego sąd miał na uwadze niezbędny nakład pracy pełnomocników a także charter sprawy i jego przyczynienie się do jej wyjaśnienia.

Sprawa nie była szczególnie skomplikowana dowodowo.

Na podstawie art. 83 ust.2u.k.s.c orzeczono o obowiązku zwrotu wydatków za opinię biegłego leśnika (462,07 zł)i wobec wyniku rozstrzygnięcia nakazano pobrać odpowiednio od powódek kwoty po 69,31 zł, a od pozwanej kwotę 323,45 zł.

Sąd uznał, iż strony są w stanie ponieść przedmiotowe koszty bez zbędnej uciążliwości.

Sygn. akt I C 153/14

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować

2.  Odpis uzasadnienia doręczyć powódkom z pouczeniem oraz pełn. pozwanej

3.  Za 14 dni lub z apelacją

T., dnia 15 lipca 2015r.